Mục lục

DeFi – Tài chính phi tập trung hay Tài chính mở có lẽ là thuật ngữ mà các nhà đầu tư không còn xa la khi tham gia vào thị trường tiền điện tử và được xem là mảnh ghép không thể thiếu trong sự phát triển chung của thị trường trong những năm vừa qua. Vậy DeFi là gì? Hãy cùng Kiến Thức Trader tìm hiểu nhé.

DeFi là gì?

DeFi (Decentralized Finance) là hệ thống tài chính phi tập trung, trong đó các tổ chức, dịch vụ và sản phẩm tài chính hoạt động thông qua hợp đồng thông minh trên mạng blockchain. Các dịch vụ này bao gồm: vay, cho vay, giao dịch, thanh toán, staking, farming…

Tính phi tập trung của DeFi cho phép người dùng có toàn quyền truy cập và kiểm soát tài sản của mình, đồng thời loại bỏ sự kiểm soát và quản lý của các cơ quan tập trung (ngân hàng, sàn giao dịch, cơ quan nhà nước…) để hướng tới nền tài chính mở (open finance).

Bản chất của DeFi là gì?

Về bản chất, DeFi hoạt động trên cơ sở hạ tầng của nền tảng blockchain. Do đó, nó thừa hưởng được tất cả tính chất và lợi ích mà công nghệ blockchain mang lại, bao gồm:

Tính phi tập trung (Decentralized): DeFi không bị kiểm soát hay can thiệp bởi bên trung gian thứ ba, thay vào đó, các giao dịch được thực thi nhờ vào mã (code) lập trình sẵn trong hợp đồng thông minh trên blockchain.
Tính phân tán (Distributed): Dữ liệu giao dịch trong DeFi được xác thực và lưu trữ trong hệ thống của các node trên toàn cầu. Điều này giúp đảm bảo tính đúng đắn của giao dịch và tính bảo mật của hệ thống.
Tính minh bạch (Transparency): Tất cả dữ liệu giao dịch được thực hiện và mã nguồn trong hợp đồng thông minh đều được công khai, cho phép bất kỳ ai cũng có thể truy cập và kiểm tra các thông tin liên quan.
Tính mở và không cần cấp phép (Open & Permissionless): Người dùng được phép tự tạo ứng dụng DeFi hoặc tham gia sử dụng dịch vụ sẵn có thông qua mạng internet mà không cần phải cung cấp bất kỳ thông tin cá nhân nào.
Tính ẩn danh (Anonymity): Thông tin duy nhất mà người dùng cần chia sẻ trong DeFi là địa chỉ ví (hay public key). Ngoài ra, họ không cần phải thực hiện yêu cầu xác minh danh tính (KYC) như trong mô hình tập trung. Điều này giúp đảm bảo tính ẩn danh và quyền riêng tư của người dùng DeFi.
Tính tự quản (Self-custody): Trong thị trường DeFi, người dùng có toàn quyền kiểm soát tài sản và ví tiền điện tử của mình thông qua private key được mã hoá.

Cách hoạt động của DeFi

Hoạt động trên DeFi không bị quản lý bởi một tổ chức hay nhân vật nào, mà thay vào đó là các quy tắc được viết bằng code hoặc smart contract. Khi chúng được triển khai trên blockchain, các dapp DeFi sẽ tự hoạt động mà không cần đến sự can thiệp của con người.

Bên cạnh đó, smart contract này hoàn toàn công khai trên blockchain nên bất cứ ai cũng có thể kiểm toán.

Ngoài ra, tất cả các hoạt động giao dịch cũng được công khai. Tuy nhiên, do ảnh hưởng đến quyền riêng tư nên danh tính trên các giao dịch sẽ được ghi bằng tên giả theo mặc định.

Các thành phần của DeFi

Ứng dụng phi tập trung trong DeFi (hay còn gọi là dApp) thường được xây dựng và hoạt động trên cơ sở hạ tầng của các blockchain Layer 1. Các ứng dụng này thuộc nhiều mảng và cung cấp dịch vụ khác nhau cho người dùng, từ đó tạo nên một hệ sinh thái DeFi trên blockchain với đa dạng thành phần và mảnh ghép khác nhau.

Dưới đây là một số thành phần chính trong DeFi:

Stablecoin: Loại tiền điện tử giúp giảm thiểu tối đa sự ảnh hưởng của sự biến động giá bằng cách cố định vào một tài sản ổn định hơn như tiền pháp định (fiat), hàng hoá (vàng, bạc…) hoặc một đồng tiền điện tử khác.
Lending & Borrowing (Loan): Nền tảng vay & cho vay tiền điện tử, giúp thu hút thanh khoản cho thị trường DeFi và cho phép nhà đầu tư tối ưu hoá hiệu quả sử dụng vốn.
DEX (Decentralized Exchange): Sàn giao dịch phi tập trung cho phép người dùng giao dịch mua bán, swap, cung cấp thanh khoản… đối với các tài sản tiền điện tử.
Wallet: Ví cho phép lưu trữ, chuyển, nhận, theo dõi số dư… các đồng coin/token hoặc NFT. Mỗi ví sẽ đi kèm với một public key (địa chỉ ví) và private key, người dùng có toàn quyền quyền truy cập và kiểm soát tài sản bên trong ví.
Derivatives: Phái sinh là hợp đồng giao dịch tài chính giữa hai hoặc nhiều bên, dựa trên giá trị tương lai của một tài sản cơ sở là tiền điện tử. Hợp đồng phái sinh cho phép nhà đầu tư có thể neo giá cho token hay đồng coin bằng một loại tài sản khác (như vàng hoặc tiền fiat) và cung cấp bảo hiểm rủi ro trong nền tài chính phi tập trung.

Dự án DeFi có lừa đảo không?

Như vậy có thể thấy rằng DeFi không phải là lừa đảo, đây là thị trường tài chính phi tập trung. Thị trường này trái ngược với thị trường CeFi truyền thống. Hay nói cách khác DeFi chính là phiên bản kỹ thuật số của CeFi.

Ưu điểm và hạn chế của DeFi là gì?

Việc tham gia DeFi ngày càng phổ biến. Trong quá trình tham gia, DeFi vẫn có những ưu và nhược điểm riêng mà người dùng cần nắm rõ.

1. Ưu điểm

Tiếp cận dịch vụ tài chính: Tài chính phi tập trung cung cấp cơ hội cho sự đa dạng tài chính bằng cách cho phép những người có hạn chế trong việc tiếp cận các dịch vụ ngân hàng truyền thống tham gia vào các hoạt động tài chính. Với DeFi, bất kỳ ai có kết nối internet đều có thể tiếp cận các dịch vụ tài chính như cho vay mượn và giao dịch, bất kể địa điểm hoặc tình trạng kinh tế của họ.
Giao dịch minh bạch và được kiểm tra: Sự minh bạch của công nghệ blockchain cho phép bất kỳ ai theo dõi và xác minh các giao dịch. Điều này làm cho DeFi an toàn và đáng tin cậy hơn so với các hệ thống tài chính truyền thống, vì nó giảm nguy cơ gian lận và tham nhũng.
Phi tập trung: Các nền tảng DeFi được phi tập trung, có nghĩa là chúng không được kiểm soát bởi một cơ quan trung ương. Điều này loại bỏ sự cần đến trung gian, như ngân hàng và giảm phí giao dịch.
Lập trình: Các hợp đồng thông minh trong các nền tảng DeFi có thể được lập trình, có nghĩa là chúng có thể được tùy chỉnh để phù hợp với nhu cầu cụ thể của người dùng. Điều này cho phép tạo ra các công cụ và dịch vụ tài chính mới mà trước đây không khả thi trong tài chính truyền thống.
Khả năng truy cập 24/7: DeFi cung cấp các giao dịch hiệu quả hơn và nhanh hơn. DeFi hoạt động quanh năm, cho phép giao dịch tức thời, liền mạch. Điều này đặc biệt có lợi cho các giao dịch xuyên biên giới vốn có thể chậm và tốn kém trong hệ thống ngân hàng truyền thống.

2. Hạn chế

Mặc dù DeFi đã được chứng minh là có nhiều ưu điểm đồng thời tạo ra nhiều cơ hội đầu tư nhưng DeFi vẫn tồn tại nhiều hạn chế.

Khả năng mở rộng thấp: Dẫn đến phí giao dịch cao và thời gian xử lý lâu, gây ảnh hưởng đến trải nghiệm người dùng.
Thanh khoản thấp: So với CeFi, tính thanh khoản của DeFi là rất thấp. Bởi CeFi được đảm bảo thanh khoản bởi các bên trung gian thứ ba, trong khi đó, DeFi hoạt động trên blockchain và loại bên trung gian. Điều này khiến các dự án DeFi mới ở giai đoạn đầu sẽ đối mặt với vấn đề thanh khoản thấp.
Bảo mật kém: Vì hoạt động hoàn toàn trên blockchain thông qua mạng internet và không chịu sự quản lý của cơ quan nhà nước, DeFi có nhiều rủi ro liên quan đến bảo mật cho dự án và tài sản người dùng như bị hack hệ thống, rug pull…
Hiệu quả sử dụng vốn thấp: Hệ sinh thái DeFi với đa dạng thành phần đã giúp người dùng sử dụng vốn một cách hiệu quả hơn. Tuy nhiên, phần lớn tài sản người dùng đưa vào các dApp như DEX, Lending… vẫn “đứng im” và không được tận dụng một cách tối ưu. Đây là lí do chính khiến DeFi phải nâng cấp lên thành DeFi 2.0.
Dự án thiết kế tokenomics không hợp lý: Token trong các dự án DeFi đang bị lạm dụng để thu hút người dùng bằng phần thưởng (incentive), nhưng việc tăng trưởng này là không bền vững và không tạo ra giá trị cho người nắm giữ token.
Mô hình kinh doanh không bền vững: Phần lớn các dự án trong thị trường DeFi đều ra đời để theo kịp xu hướng (trend). Điển hình là GameFi, mỗi ngày có vài dự án ra đời với thời gian chuẩn bị chỉ từ 1-2 tháng, sau đó họ cũng lụi tàn vì không có lộ trình phát triển đúng đắn.

Phân biệt DeFi với tài chính truyền thống (CeFi)

Trong hệ thống tài chính tập trung truyền thống, tiền của bạn được lưu giữ và kiểm soát bởi các tổ chức trung gian, như ngân hàng, công ty tài chính và các công ty dịch vụ tài chính khác. Các tổ chức này đóng vai trò là cầu nối giữa người cho vay và người đi vay, người mua và người bán, và các nhà đầu tư và các công ty.

Trái lại, DeFi loại bỏ các trung gian bằng cách cho phép cá nhân, nhà bán lẻ và doanh nghiệp thực hiện các giao dịch tài chính thông qua công nghệ blockchain mọi lúc, mọi nơi chỉ với kết nối internet.

DeFi có thể thay thế CeFi không?

Về cơ bản, DeFi sẽ không thể thay thế hoàn toàn CeFi. Tuy nhiên, chúng sẽ cung cấp thêm nhiều loại hình dịch vụ mà CeFi không thể cung cấp.

Trong DeFi:

Tài sản sẽ được thay bằng tiền điện tử
Các tổ chức, nhà nước, công ty sẽ được thay thế bằng Blockchain
Dù đang ở bất kỳ nơi nào thì bạn chỉ cần có thiết bị được kết nối với Internet là có thể tiếp cận được với tài chính phi tập trung

Như vậy, các công cụ DeFi chắc chắn khác với các công cụ CeFi, mặc dù chúng cung cấp các dịch vụ tài chính tương tự, chẳng hạn như các khoản vay.

Không chỉ có thế, họ còn cung cấp những dịch vụ tài chính hoàn toàn mới như stablecoin (DAI, True USD,…)

Tương lai và sự phát triển của DeFi

Sau khi tìm hiểu DeFi là gì, ta thấy được mặc dù DeFi đã chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ nhưng cũng cho thấy nhiều hạn chế. Vì vậy, DeFi 2.0 và Real Yield đã ra đời để giải quyết bài toán đó.

DeFi 2.0 ra đời giúp khắc phục điểm yếu và tối ưu lợi thế của DeFi lúc bấy giờ, từ đó mở ra những tiềm năng cơ hội lớn cho những bên tham gia. DeFi 2.0 đã phát triển mạnh trong cuối 2021, tập trung vào giải quyết vấn đề hiệu quả sử dụng vốn cho người dùng.

Cùng với đó là sự phát triển thành các nền kinh tế khác nhau ví dụ như LSTFi, NFTFi, MemeFi…

Bên cạnh đó, Real Yield đề cập tới nguồn lợi nhuận (yield) thực tế được tạo ra bởi các hoạt động kinh tế bền vững từ các dịch vụ do các DeFi protocol cung cấp. Các hoạt động tạo ra Real Yield trong thị trường DeFi ví dụ như:

AMM DEX: Phí giao dịch của trader.
Lending: Chênh lệch lãi suất vay và cho vay, phí thanh lý.
Blockchain: Gas fee.

Ví dụ: Đối với Uniswap, nguồn yield thu thập từ swap fee được trader trả cho người cung cấp thanh khoản cho giao thức. Từ nguồn yield bền vững, dự án sẽ có tiền để trả cho đội ngũ phát triển, người cung cấp thanh khoản, token holder,…

Top 4 sản phẩm DeFi phổ biến nhất hiện nay

Các sản phẩm DeFi phổ biến bao gồm các sàn giao dịch phi tập trung, ví tiền điện tử, nền tảng phái sinh và các ứng dụng tài chính khác. Dưới đây là ví dụ về một số sản phẩm phổ biến:

1. Sàn giao dịch Uniswap

Uniswap là một sàn giao dịch phi tập trung hoạt động trên blockchain Ethereum. Sàn giao dịch này cho phép người dùng giao dịch các token ERC-20 trực tiếp với nhau, mà không cần thông qua bất kỳ bên trung gian nào. Uniswap sử dụng cơ chế tạo lập thị trường tự động (AMM) để hoạt động, cung cấp tính thanh khoản cao và phí giao dịch thấp.

2. Ví Metamask

MetaMask là một ví tiền điện tử phi tập trung phổ biến được sử dụng để lưu trữ, gửi và nhận tiền điện tử trên blockchain. Ví này cũng có thể được sử dụng để tương tác với các ứng dụng phi tập trung (DApps). MetaMask tương thích với nhiều blockchain khác nhau, có giao diện người dùng trực quan và dễ sử dụng, là một sản phẩm quan trọng mà người dùng DeFi đều cần đến.

3. Sàn giao dịch phái sinh dYdX

dYdX là một sàn giao dịch phi tập trung (DEX) cho phép người dùng giao dịch các loại tiền điện tử và các sản phẩm phái sinh như hợp đồng tương lai và hợp đồng vĩnh cửu. Sàn giao dịch này được xây dựng trên Ethereum, có phí giao dịch thấp, thanh khoản cao và khả năng mở rộng tốt.

4. OpenSea

OpenSea là một nền tảng giao dịch NFT lớn nhất thế giới, với hơn 100 triệu NFT được niêm yết và hơn 1,5 triệu người dùng. OpenSea là một công cụ quan trọng cho thị trường NFT,giúp người dùng mua bán và trao đổi NFT một cách dễ dàng, an toàn và thuận tiện.

Cùng rất nhiều sản phẩm khác ngày càng đa dạng cả về số lượng và chất lượng theo tốc độ phát triển mạnh mẽ hiện nay của DeFi.

Kết luận

Trên đây là những thông tin cơ bản về DeFi, nhà đầu tư khi tham gia thị trường tiền ảo cần hiểu rõ DeFi là gì, cách thức hoạt động của DeFi như thế nào? Để từ đó có những quyết định sáng suốt. Hy vọng bài viết hữu ích với bạn. Chúc bạn thành công!