Trong thế kỷ 21, khi thế giới đang chứng kiến sự bùng nổ của công nghệ và sự phát triển của các hệ thống tài chính toàn cầu, khái niệm về tiền Fiat dần trở nên phổ biến và quan trọng hơn. Tiền fiat – từ đồng USD, Euro,… đang đóng vai trò hàng đầu đối với nền kinh tế thế giới. Vậy tiền Fiat là gì? Hãy cùng Kiến Thức Trader tìm hiểu ngay nhé!
Tiền Fiat là gì?
Tiền Fiat hay còn được gọi là tiền pháp định, là một loại tiền được chính phủ của một quốc gia cụ thể ban hành và được công nhận pháp lý. Đặc điểm của tiền pháp định là nó không có giá trị nội tại, mà giá trị của nó được xác định dựa trên quyền lực và cam kết của chính phủ. Sự ổn định của giá trị tiền Fiat phụ thuộc vào mối quan hệ giữa cung và cầu, và được đảm bảo bởi chính phủ đã phát hành ra chúng.
Trong thực tế, tiền Fiat được sử dụng hàng ngày để thực hiện giao dịch mua bán hàng hóa và dịch vụ, đầu tư, tiết kiệm, và các hoạt động tài chính khác tại quốc gia mà nó được phát hành. Với những ưu điểm mà nó mang lại, tiền pháp định đã hoàn toàn thay thế hệ thống tiền bạc và tiền hàng hóa trong nền kinh tế hiện đại.
Giá trị của tiền Fiat do ai quyết định?
Giá trị của tiền Fiat được xác định bởi một số yếu tố quan trọng, trong đó có:
- Quyết định của Chính phủ: Tiền Fiat tăng giá trị chủ yếu do Chính phủ tuyên bố nó là phương tiện thanh toán hợp pháp. Sự công nhận của Chính phủ làm cho nó trở thành một hình thức thanh toán hợp lệ trên lãnh thổ quốc gia.
- Sự ủng hộ của Chính phủ: Mặc dù không được hỗ trợ bởi các hàng hoá vật chất như vàng hoặc bạc, nhưng cam kết của chính phủ trong việc quản lý nền kinh tế và đảm bảo sự ổn định của hệ thống tài chính là yếu tố quan trọng nâng cao giá trị của tiền Fiat.
- Sự chấp thuận trong nền kinh tế: Tiền Fiat được chấp nhận rộng rãi như một phương tiện trao đổi trong nền kinh tế, từ các giao dịch của cá nhân đến các hoạt động thương mại của doanh nghiệp và tổ chức.
- Đấu thầu hợp pháp: Tiền Fiat là tiền tệ được công nhận hợp pháp trong phạm vi quốc gia.
- Niềm tin và sự tin tưởng: Giá trị của tiền Fiat phụ thuộc vào niềm tin của người sử dụng. Sự ổn định và khả năng giữ giá trị của nó là những yếu tố quan trọng để tạo ra sự tin tưởng từ phía người dùng.
Một số loại tiền Fiat của các quốc gia hiện nay
Với đặc tính cơ bản được quy định bởi các chính phủ trên thế giới, tiền pháp định thường được phân loại và quản lý theo từng quốc gia cụ thể:
- Ở Việt Nam, đồng Việt Nam (VND) là đồng tiền pháp định chính thức, sử dụng đồng thời tiền giấy và tiền polymer trên toàn quốc.
- Tại Mỹ, đồng đô la Mỹ (USD) là loại tiền pháp định được sử dụng, với việc phát hành cả tiền xu và tiền giấy.
- Ở Vương quốc Anh, đồng bảng Anh (GBP) là đồng tiền pháp định chính thức, được phát hành dưới hai dạng là tiền xu và tiền giấy, không chỉ ở Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland mà còn ở các lãnh thổ thuộc địa.
- Ngoài ra, còn nhiều đồng tiền pháp định nổi tiếng khác trên thế giới như Euro (đồng tiên chung của Châu Âu), Nhân dân tệ (Trung Quốc), Franc (Thụy Sĩ), Yên (Nhật Bản)… Mỗi loại tiền pháp định này mang trong mình những đặc điểm và vai trò riêng trong hệ thống tài chính toàn cầu
Cách hoạt động của tiền Fiat là gì?
Bản chất của tiền Fiat là không phụ thuộc vào các loại hàng hóa cụ thể. Giá trị của nó được xác định bởi mối quan hệ tin cậy giữa các chủ thể, bao gồm người phát hành, người sở hữu, và người chấp nhận sử dụng. Nếu sự tin tưởng vào giá trị của một đồng tiền mất đi, thì cầu sẽ giảm, dẫn đến sự suy giảm trong giá trị của nó.
Tiền tệ không chỉ là một thước đo giá trị của hàng hóa, mà còn phản ánh tổng giá trị hàng hóa và dịch vụ (GDP) của một quốc gia. Đồng tiền đại diện cho khả năng sản xuất của quốc gia đó. Khi khả năng sản xuất tăng, giá trị trao đổi của đồng tiền pháp định tăng lên, và ngược lại.
Chính phủ là cơ quan duy nhất có quyền in tiền Fiat, do đó, Chính phủ có khả năng kiểm soát hệ thống tiền tệ và thực hiện các chính sách tiền tệ (nới lỏng, thắt chặt) hoặc áp dụng các công cụ liên quan khi các sự kiện tài chính lớn và khủng hoảng xảy ra để đảm bảo sự ổn định tài chính của quốc gia.
Chính sách tiền tệ là quá trình quản lý cung tiền của Ngân hàng Trung ương (NHTW) nhằm đạt được mức lãi suất mong muốn, từ đó giữ ổn định và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Chính sách tiền tệ có thể được chia thành hai loại: chính sách nới lỏng và chính sách thu hẹp.
- Chính sách nới lỏng tiền tệ là việc NHTW mua trái phiếu chính phủ hoặc các loại chứng khoán khác trên thị trường, giảm lãi suất, và giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc. Kết quả của chính sách này là tăng cung tiền và thúc đẩy sự phát triển kinh tế.
- Chính sách thắt chặt tiền tệ là việc NHTW bán trái phiếu chính phủ hoặc các loại chứng khoán khác, tăng lãi suất, và tăng tỷ lệ dự trữ bắt buộc. Mục tiêu của chính sách này là giảm cung tiền, kiểm soát lạm phát, và ngăn chặn sự phát triển của các bong bóng kinh tế.
Nếu một quốc gia đưa ra quyết định sai lầm về chính sách tiền tệ, tiền Fiat của nước đó có thể đối mặt nguy cơ mất giá trị do lạm phát hoặc thậm chí trở nên vô giá trị trong trường hợp siêu lạm phát. Khi mất niềm tin vào tiền tệ xảy ra, tiền sẽ không còn giữ được giá trị.
Các ví dụ điển hình cho những hậu quả của chính sách tiền tệ không hiệu quả là những sự kiện xảy ra tại Zimbabwe (2000 – 2009), Bolivia (1984 – 1985), Hungary (1945 – 1946)… những quốc gia này đã phải đối mặt với những vấn đề nghiêm trọng về lạm phát và mất giá trị tiền tệ.
Ưu điểm và nhược điểm của tiền Fiat là gì?
1. Ưu điểm
- Tính linh hoạt: Tiền Fiat cho phép chính phủ và ngân hàng trung ương linh hoạt trong việc giải quyết các khủng hoảng kinh tế. Việc phát hành tiền Fiat cũng tạo ra nguồn thu nhập cho chính phủ.
- Chi phí sản xuất thấp: So với tiền dựa trên hàng hóa, việc tạo ra tiền fiat có chi phí thấp hơn đáng kể.
- Loại bỏ tính khan hiếm: Tiền pháp định không phụ thuộc vào các nguồn tài nguyên khan hiếm như vàng hay kim cương. Điều này cho phép ngân hàng trung ương kiểm soát nguồn cung tiền và quản lý các biến số kinh tế.
- Tính thuận tiện: Tiền Fiat không yêu cầu phải có các kho lưu trữ hay các yêu cầu bảo vệ và giám sát đặc biệt. Điều này làm cho việc sử dụng và quản lý tiền Fiat trở nên thuận tiện hơn.
- Tính toàn cầu: Tiền Fiat được chấp nhận và sử dụng trên phạm vi toàn cầu, giúp nó trở thành phương tiện thanh toán cho các giao dịch thương mại quốc tế.
2. Nhược điểm
- Thiếu giá trị nội tại: Tiền Fiat không có giá trị nội tại, chỉ được đảm bảo bởi uy tín của chính phủ. Điều này có thể dẫn đến sự không ổn định của đồng tiền, lạm phát và thậm chí làm sụp đổ hệ thống kinh tế.
- Rủi ro lạm phát: Chính phủ có toàn quyền kiểm soát cung tiền, vì vậy nếu việc tăng cung tiền diễn ra một cách quá mức, có thể dẫn đến lạm phát tăng cao và gây ra cuộc khủng hoảng kinh tế.
Lịch sử đã chứng kiến sự sụp đổ của nhiều nền kinh tế trên nhiều quốc gia do việc in thêm tiền trong bối cảnh lạm phát, dẫn đến mất niềm tin của người dân vào sự ổn định của Chính phủ. Đây cũng là lý do của những lo ngại về hậu quả tiềm ẩn có thể xảy ra trong tương lai.
So sánh tiền Fiat và Crypto
Hãy cùng Kiến Thức Trader so sánh những điểm tương đồng và khác biệt giữa tiền Fiat và Bitcoin – loại tiền điện tử đầu tiên được một quốc gia công nhận là phương tiện thanh toán hợp pháp (El Salvador, Venezuela).
Điểm tương đồng: Cả hai đều không được đảm bảo bởi bất kỳ tài sản nào, và mục đích chính của chúng là phát triển nền kinh tế tài chính toàn cầu.
Điểm khác nhau:
| Tiêu chí | Tiền Fiat | Crypto |
| Hình thức tồn tại | Tiền giấy, tiền polymer hoặc tiền xu | Tiền kỹ thuật số, không có dạng vật lý |
| Hình thức quản lý | Chính phủ kiểm soát | Sổ cái quản lý phi tập trung – blockchain |
| Nguồn cung | Không giới hạn, do Chính phủ ban hành | Nguồn cung giới hạn, do thuật toán kiểm soát |
| Thông tin giao dịch | Thông tin giao dịch không được lưu trữ | Thông tin giao dịch được lưu trữ trên sổ cái, không thể thay đổi |
| Tính chất | Mang tính tập trung | Mang tính phi tập trung |
| Mức độ chấp nhận | Toàn cầu | Còn hạn chế, chưa được công nhận ở nhiều quốc gia |
| Quy mô | Khổng lồ | Quy mô nhỏ hơn |
Cách dùng tiền Fiat để mua Crypto
Hiện nay, người dùng có thể thực hiện các giao dịch mua bán tiền điện tử bằng tiền Fiat thông qua các nền tảng giao dịch ngang hàng P2P hoặc các sàn giao dịch hàng đầu thế giới như Binance, OKX… để đảm bảo tính an toàn. Ngoài ra, còn có một số phương pháp khác như sử dụng thẻ Visa hoặc giao dịch OTC.
Lưu ý: Đầu tư và mua bán tài sản số (coin, token) hiện chưa được công nhận và bảo vệ bởi pháp luật ở một số quốc gia. Người dùng nên cẩn thận và xem xét kỹ quy định pháp lý tại quốc gia của mình để tránh các vấn đề liên quan đến pháp lý.
Để mua Crypto bằng tiền Fiat, bạn có thể thực hiện các bước sau:
- Bước 1: Lựa chọn sàn giao dịch: Bạn cần chọn một sàn giao dịch Crypto uy tín và phù hợp với nhu cầu của mình.
- Bước 2: Đăng ký tài khoản: Tiếp theo, bạn cần đăng ký tài khoản trên sàn giao dịch đã chọn, cung cấp thông tin cá nhân và thực hiện xác minh danh tính theo quy định của sàn.
- Bước 3: Nạp tiền Fiat: Sau khi tài khoản được đăng ký, bạn cần thực hiện nạp tiền Fiat (VND, USD, EUR,..) vào tài khoản của mình trên sàn giao dịch. Sàn sẽ cung cấp thông tin về tài khoản ngân hàng hoặc các phương tiện thanh toán khác để bạn có thể thực hiện giao dịch nạp tiền.
- Bước 4: Lựa chọn loại Crypto muốn mua: Sau khi tài khoản của bạn đã được nạp tiền, bạn có thể lựa chọn loại Crypto mà bạn muốn mua.
- Bước 5: Thực hiện giao dịch: Bạn chọn tùy chọn mua (buy) trên sàn giao dịch và điền thông tin yêu cầu như số lượng Crypto bạn muốn mua và giá bạn sẽ trả. Bạn cũng có thể lựa chọn loại đơn (thị trường hoặc giới hạn) tùy thuộc vào mong muốn của bạn.
- Bước 6: Xác nhận giao dịch: Xác nhận giao dịch và kiểm tra lại tất cả thông tin đã nhập.
- Bước 7: Lưu trữ Crypto: Sau khi giao dịch thành công, bạn có thể lưu trữ Crypto trong ví của sàn giao dịch hoặc chuyển chúng vào một ví lưu trữ ngoại vi (ví phần cứng) để bảo vệ an toàn tài sản của bạn.
Mối quan hệ giữa Crypto và tiền Fiat là gì?
Có thể thấy rằng tiền Fiat được chính phủ và ngân hàng trung ương phát hành và kiểm soát, loại tiền này cũng liên kết chặt chẽ với niềm tin và quyền lực của Chính phủ. Do đó, sự tồn tại của Chính phủ thường đi kèm với các loại tiền pháp định. Chính phủ đảm bảo tính ổn định của tiền Fiat, và loại tiền này đã tồn tại từ lâu và được chấp nhận rộng rãi trên toàn thế giới. Vì vậy, việc thay thế hoàn toàn loại tiền này là rất khó khăn.
Trên thực tế, hiện nay, tiền điện tử thường tồn tại song song với tiền pháp định, nhưng chúng thường được sử dụng để đầu cơ hoặc đầu tư và sau đó được đổi sang tiền pháp định để mua sắm hàng hóa.
Nhiều người hiện nay vẫn coi tiền điện tử là một phương tiện đầu tư hơn là một hình thức tiền tệ mới. Tuy nhiên, trong tương lai, tình hình có thể hoàn toàn khác. Lịch sử đã chứng minh tính dễ tổn thương của tiền pháp định, trong khi tiền điện tử mới chỉ xuất hiện trong khoảng một thập kỷ trở lại đây và còn một chặng đường dài để phát triển.
Tương lai là không thể đoán trước, có khả năng Bitcoin hoặc các loại tiền điện tử khác sẽ không thể thay thế hoàn toàn hệ thống tiền pháp định, nhưng chúng có thể mở ra một hệ thống tài chính mới đầy tiềm năng. Một số quốc gia đã bắt đầu nhận thức về ưu và nhược điểm của cả hai loại tiền này và đang nghiên cứu về một dạng mới – tiền điện tử pháp định.
Tiền điện tử pháp định là gì?
Tiền điện tử pháp định của ngân hàng trung ương (Central Bank Digital Currency – CBDC) là loại tiền pháp định được lưu trữ dưới dạng kỹ thuật số, được phát hành, kiểm soát và đảm bảo bởi ngân hàng trung ương của một quốc gia hoặc lãnh thổ có chủ quyền.
Mục tiêu của việc phát triển CBDC là số hóa tiền mặt, cung cấp một phương tiện khả thi để quản lý nền kinh tế số, nâng cao hiệu quả của chính sách tiền tệ và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Tiền điện tử pháp định có giá trị trao đổi tương đương với tiền giấy pháp định thông thường, thường được duy trì với tỷ lệ 1-1.
Công nghệ được sử dụng để tạo ra CBDC có thể khác nhau tùy thuộc vào quốc gia phát hành. Một số quốc gia có thể triển khai CBDC dựa trên công nghệ blockchain hoặc công nghệ DLT (Distributed Ledger Technology) – công nghệ sổ cái phân tán. Tính đến thời điểm hiện tại, CBDC đang trong quá trình thử nghiệm ở một số quốc gia và chưa được chính thức triển khai sử dụng.
Một số CBDC đang được thử nghiệm hiện nay là: CBDC của Nhật Bản, đồng e-CNY của Trung Quốc, đồng e-Euro của châu Âu,..
Kết luận
Qua bài viết tiền Fiat là gì, có thể thấy tiền Fiat gắn liền với niềm tin vào chính phủ và ngân hàng trung ương, là công cụ để duy trì sự ổn định và phát triển kinh tế. Tuy nhiên, tiền Fiat không phải là hoàn hảo và đang phải đối mặt với thách thức từ sự phát triển của các loại tiền tệ kỹ thuật số như tiền điện tử và tiền điện tử pháp định. Mặc dù tiền Fiat vẫn giữ vai trò quan trọng, nhưng với sự tiến bộ của công nghệ trong tương lai, nó có thể dẫn đến sự đa dạng và thay đổi trong cách mà chúng ta sử dụng tiền tệ.
