Scam trong lĩnh vực tiền điện tử là một hiện tượng xảy ra ngày càng phổ biến và đáng lo ngại. Với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ blockchain và crypto, nhiều nhà đầu tư đã nhận thấy tiềm năng sinh lời khủng từ các giao dịch tiền ảo. Tuy nhiên, đi kèm với điều đó là sự gia tăng của các hoạt động lừa đảo nhằm chiếm đoạt tài sản của những traders thiếu kinh nghiệm. Vậy scam là gì? Làm thế nào để tránh scam trong thị trường crypto? Hãy cùng Kiến Thức Trader tìm hiểu ngay nhé!
Scam là gì?
Scam là thuật ngữ mô tả các hành động phi pháp của cá nhân hoặc tổ chức nhằm chiếm đoạt tài sản và lấy cắp thông tin từ người dùng. Khái niệm này bao gồm hầu hết các hành vi sai phạm trên nhiều lĩnh vực, từ tài chính, kinh tế đến các hoạt động thường ngày, và phổ biến nhất là trên mạng Internet.
Trong thị trường tiền điện tử, scam ám chỉ những kẻ lừa đảo cố gắng lấy tiền và thông tin của người dùng qua nhiều hình thức như giả mạo email, giả mạo KOL… Các phương pháp này ngày càng tinh vi và khó phát hiện hơn. Một số ý kiến cho rằng thị trường tiền điện tử là “thiên đường” cho những hành vi lừa đảo.
Theo báo cáo từ đơn vị bảo mật De.Fi, năm 2023 có hơn 1,95 tỷ USD bị đánh cắp thông qua các hoạt động lừa đảo. Điều này cho thấy các hoạt động scam trong lĩnh vực crypto đang ngày càng phổ biến và phức tạp hơn.
Các hình thức scam trong thị trường crypto
Sau khi tìm hiểu scam là gì, nhà đầu tư cần biết các hình thức lừa đảo phổ biến trong thị trường tiền điện tử.
1. Cloud Mining Scam
Cloud Mining là một dịch vụ giúp người dùng tham gia vào quá trình đào coin mà không cần sử dụng các thiết bị hay phần cứng đặc biệt. Thông thường, người dùng sẽ trả tiền cho các nhà cung cấp dịch vụ Cloud Mining để tham gia vào quá trình đào coin, và số coin được đào sẽ chuyển về ví của người dùng.
Với hình thức trả tiền trước, nhiều trang web Cloud Mining đã được tạo ra với mục đích lừa đảo người dùng. Họ thường hứa hẹn với người tham gia về các mức lợi nhuận lớn, cùng với tỉ lệ hoàn vốn nhanh chóng.
Một ví dụ điển hình về một trường hợp lừa đảo là MiningMax, một trang web cung cấp dịch vụ Cloud Mining theo yêu cầu của người dùng. Dự án này đã dụ dỗ người dùng đầu tư 3.200 USD để nhận lợi nhuận hàng ngày trong hai năm và nhận 200 USD tiền hoa hồng cho mỗi nhà đầu tư giới thiệu. Trang web đã lừa đảo các nhà đầu tư lên đến 250 triệu USD.
2. Pump and Dump Scam
Pump và Dump là một hình thức lừa đảo được coi là có ảnh hưởng tương tự như rug pull. Với hình thức lừa đảo này, các nhà phát triển sẽ thao túng giá trị của một token. Đầu tiên, họ tạo ra một làn sóng FOMO thông qua việc tăng giá trị của token lên gấp 3-4 lần. Sau đó, các nhà đầu tư sẽ tham gia mua token với tâm lý FOMO. Khi đến thời điểm thích hợp, các nhà phát triển sẽ bán tháo token để chốt lời và bỏ rơi dự án.
Thường thì hình thức Pump và Dump chỉ diễn ra ở các token có vốn hóa thấp, do đó việc thao túng giá trị dễ dàng hơn so với các token có vốn hóa lớn.
3. Hack X/Discord
Đây là một hình thức khá phổ biến đối với những traders chuyên cày airdrop, khi các dự án có tin đồn ra mắt token, tài khoản X/Discord của nền tảng đó thường trở thành mục tiêu của các hacker.
Ví dụ: dự án LayerZero – một trong những dự án được cộng đồng quan tâm khi có tin đồn về airdrop. Vào ngày 5/7/2023, tài khoản Discord của CEO của LayerZero – Bryan Pellegrino, đã bị hacker tấn công. Sau đó, tài khoản này chia sẻ đường link scam với tiêu đề “Nhận token ZRO”, khiến nhiều người tin rằng dự án đã bắt đầu airdrop.
4. Man in the middle
Man in the middle là một hình thức hacker có thể lấy được mật khẩu và địa chỉ ví cá nhân thông qua việc xâm nhập vào kết nối Wifi công cộng, như tại các quán cà phê hoặc trung tâm thương mại. Đây là một vấn đề phổ biến tại Việt Nam, khi các điểm đến công cộng này thường sử dụng các mạng Wifi dễ bị tấn công.
Vì vậy, bạn nên hạn chế việc sử dụng ví điện tử khi kết nối vào các mạng Wifi công cộng. Trong trường hợp cần thiết, hãy sử dụng VPN hoặc dịch vụ 3G/4G để đảm bảo an toàn cho tài khoản.
5. Pig Butchering/ Romance Scam
Romance scam, hay còn gọi là pig butchering, là một hình thức lừa đảo mà kẻ gian tận dụng lòng tin của nạn nhân để chiếm đoạt tài sản. Đầu tiên, kẻ lừa đảo tạo ra một mối quan hệ tin cậy với nạn nhân thông qua việc trò chuyện trực tuyến, chơi game, thậm chí là hướng dẫn về giao dịch tài chính.
Khi mối quan hệ đã đủ thân thiết, kẻ lừa đảo sẽ thuyết phục nạn nhân đầu tư vào các token hoặc tiền điện tử mà chính họ tạo ra. Cuối cùng, sau khi chiếm đoạt được số tiền mong muốn, họ sẽ đột ngột cắt đứt mọi liên lạc và biến mất.
Theo dữ liệu của FBI, chỉ trong năm 2021, tổng giá trị bị lừa đảo thông qua Romance Scam đã lên đến 429 triệu USD. Trong số những nạn nhân này, có đến 75% đã mất hơn một nửa tài sản của mình, và 25% còn lại phải đối mặt với nợ nần nặng nề.
Vì vậy, trước khi đồng ý đầu tư dựa trên lời khuyên từ người quen trên mạng, bạn cần lưu ý các điểm sau:
- Dù mối quan hệ với người quen trên mạng có đến đâu, thì khi bước vào thị trường, nhà đầu tư cần giữ đầu óc tỉnh táo.
- Khi nhận được các đường link được chia sẻ từ những người này, bạn phải kiểm tra kỹ trước khi bấm vào. Đồng thời, tránh nhấp vào các liên kết tải về nếu chúng không được xác minh rõ.
6. Phone Hack
Phone hack là một hình thức lừa đảo qua điện thoại, kẻ tấn công sẽ gọi điện cho nạn nhân và giả danh là nhân viên của các dự án hoặc doanh nghiệp lớn như Coinbase, Binance,…. Mục tiêu của cuộc gọi là để yêu cầu thông tin cá nhân của nạn nhân như mật khẩu 2FA, số CCCD,,…
Sau khi có được thông tin cá nhân, kẻ lừa đảo có thể sử dụng chúng để đăng nhập vào tài khoản của người dùng và chiếm đoạt tài sản. Do đó, người dùng cần cẩn trọng và không bao giờ cung cấp thông tin cá nhân cho bất kỳ ai qua điện thoại, dù người đó có tự nhận là đại diện của các doanh nghiệp uy tín.
7. Tấn công Phishing
Phishing là một hình thức lừa đảo mà kẻ tấn công sẽ dụ dỗ người dùng nhấp vào các liên kết quảng cáo độc hại và sau đó sử dụng ví tiền điện tử để tương tác. Điều này có thể dẫn đến việc tài sản trong ví của người dùng bị đánh cắp, hoặc nghiêm trọng hơn là thiết bị của họ bị nhiễm virus, làm lộ passphrase hoặc private key.
Năm 2021, một kẻ tấn công đã giả mạo trang web Bitcoin.org, một trong những trang web mua bán Bitcoin lớn trên thị trường. Kẻ này đã dụ dỗ người dùng nhấp vào liên kết giả mạo bằng các chiêu trò như tặng quà (giveaway) và airdrop, kêu gọi họ tương tác với ví tiền điện tử.
Mặc dù vụ lừa đảo chỉ diễn ra trong chưa đầy 24 giờ, nhưng kẻ tấn công đã chiếm đoạt được 17.000 USD từ các nạn nhân nhấp vào liên kết độc hại. Do đó, người dùng nên hạn chế nhấp vào các liên kết không rõ nguồn gốc để tránh hậu quả nghiêm trọng.
8. OTC scam
OTC (Over-The-Counter) là hành động mua bán tiền mã hoá và tiền pháp định giữa người dùng với nhau. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, kẻ lừa đảo yêu cầu người dùng chuyển tiền trước và sau đó “biến mất” cùng số tiền của người dùng. Đây được gọi là hành động OTC scam.
Các giao dịch OTC cực kỳ rủi ro, vì vậy người dùng nên tiến hành một cách thận trọng và nên sử dụng bên thứ ba đáng tin cậy làm trung gian để đảm bảo an toàn cho giao dịch như các sàn giao dịch lớn Binance, OKX,..
Các sự kiện scam nổi tiếng trong cộng đồng crypto
1. Confio
Confio đã thực hiện exit scam, một hình thức lừa đảo nhắm vào sự tin tưởng của người dùng. Sau khi tạo được lòng tin, nhóm phát triển bất ngờ bỏ rơi dự án và rút hết số tiền đầu tư. Người dùng chỉ còn lại các token hoặc tài sản vô giá trị mà không có khả năng phục hồi.
Confio đã sử dụng ICO để gọi vốn 375.000 USD vào cuối năm 2017. Ngay sau khi nhận được khoản tiền đầu tư, Confio bất ngờ biến mất. Khi tin tức này lan truyền, giá token giảm mạnh từ 0,6 USD xuống 0,1 USD trong chưa đầy hai giờ và tiếp tục giảm sâu hơn. Hiện tại, dự án đã quay trở lại với tên Confio GmbH và đang đẩy mạnh phát triển CosmWasm.
2. Centra
Centra cũng là một vụ lừa đảo qua ICO nổi tiếng. Dự án này đã kêu gọi được 32 triệu USD và được hậu thuẫn bởi những người nổi tiếng như Floyd Mayweather và DJ Khaled. Tuy nhiên, vào tháng 4/2018, hai nhà sáng lập của dự án bị bắt giữ. Theo cách tương tự như vụ lừa đảo của Confido, token của Centra đã mất gần như toàn bộ giá trị sau khi tin tức này lan truyền.
3. Bitconnect
Bitconnect đã sử dụng mô hình đa cấp hay kim tự tháp để lừa đảo, lấy tiền của người này để trả cho người khác. Nền tảng này đã duy trì hoạt động suốt một năm, thu hút một lượng lớn người theo dõi và thực hiện các chiến dịch tiếp thị vô cùng chuyên nghiệp cho đến khi thực hiện exit scam.
Vào thời điểm xảy ra sự cố, vốn hóa thị trường của Bitconnect khoảng 2 tỷ USD với giá token khoảng 320 USD. Trong chưa đầy 24 giờ sau khi vụ lừa đảo bị phanh phui, giá token đã giảm xuống chỉ còn 6 USD và vốn hóa thị trường chỉ còn 40 triệu USD.
Cách nhận biết các dự án scam là gì?
- Hứa hẹn lợi nhuận quá cao: Dự án quảng cáo lợi nhuận khủng nhưng không có căn cứ thực tế là dấu hiệu đầu tiên của lừa đảo. Lợi nhuận trong thị trường crypto thường có tính rủi ro rất cao.
- Thông tin không rõ ràng: Dự án thiếu các thông tin quan trọng như mô hình hoạt động, đội ngũ phát triển, nhà đầu tư… thường có nguy cơ scam cao.
- Quảng cáo quá nhiều: Các dự án dành quá nhiều nguồn lực cho quảng cáo và marketing mà không có sản phẩm hoặc tính năng cụ thể cũng là dấu hiệu lừa đảo.
- Không có kiểm tra bảo mật (audit): Những dự án scam thường thiếu các bước kiểm tra chuyên nghiệp, làm tăng nguy cơ rò rỉ thông tin cá nhân hoặc xảy ra lỗ hổng bảo mật.
- Phản hồi tiêu cực từ cộng đồng: Khi tìm kiếm thông tin về dự án trên các diễn đàn crypto và mạng xã hội, các dự án scam thường có nhiều phản hồi tiêu cực và cảnh báo từ cộng đồng.
- Sử dụng tên miền và logo giống hệt các dự án lớn: Dự án scam cố gắng lừa đảo người dùng bằng cách sử dụng tên miền và logo giống hệt các dự án lớn và uy tín.
- Không có sản phẩm hoặc ứng dụng thực tế: Các dự án không có sản phẩm, ứng dụng thực tế, kế hoạch phát triển rõ ràng có nguy cơ scam cao.
- Khả năng rút tiền hạn chế hoặc phức tạp: Dự án lừa đảo yêu cầu người dùng hoàn thành nhiều thao tác phức tạp để rút tiền hoặc thậm chí là không thể rút tiền.
- Cẩn trọng với các liên kết và tin nhắn không xác định: Bạn nên tránh nhấp vào các liên kết không xác định hoặc mở tài liệu đính kèm từ nguồn không rõ ràng. Các dự án scam thường sử dụng các chiêu trò này để đánh cắp thông tin và tài sản của khách hàng.
- Sử dụng chiêu trò thao túng tâm lý: Dự án scam cố gắng tạo áp lực tài chính và lợi dụng cảm xúc của người dùng như FOMO, Dump and Pump,.., khiến họ đầu tư mà không suy nghĩ cẩn thận.
Nhận biết các dấu hiệu này sẽ giúp bạn bảo vệ tài sản của mình và tránh rơi vào các bẫy lừa đảo trong thị trường crypto. Bạn cần thực hiện nghiên cứu kỹ lưỡng trước khi đầu tư và không chia sẻ thông tin cá nhân với các dự án không đáng tin cậy.
Cách phòng tránh scam là gì?
Để phòng tránh các hình thức lừa đảo trong lĩnh vực crypto và bảo vệ tài sản của mình, người dùng cần thực hiện các biện pháp sau:
- Nghiên cứu cẩn thận trước khi đầu tư: Đọc kỹ whitepaper của dự án, tìm hiểu về mô hình kinh doanh, đội ngũ phát triển và cách hoạt động của nền tảng. Không đầu tư vào dự án mà bạn không hiểu rõ hoặc chưa tìm hiểu kỹ.
- Kiểm tra thông tin dự án: Đảm bảo dự án có trang web, trang trạng thái (status page) và tài khoản mạng xã hội chính thống. Kiểm tra rõ ràng thông tin về đội ngũ, địa chỉ liên hệ và các thông tin liên quan khác.
- Chú ý đến thông tin cá nhân: Không chia sẻ thông tin cá nhân như khóa riêng tư (private keys) hoặc seed phrase với bất kỳ ai. Cảnh giác với các trang web hoặc dự án yêu cầu thông tin cá nhân.
- Sử dụng ví phổ biến và an toàn: Sử dụng các ví điện tử phổ biến và đã được kiểm tra bảo mật. Tránh sử dụng các ví không có nguồn gốc rõ ràng hoặc không được đánh giá cao về tính an toàn.
- Kiểm tra tên miền và logo: Kiểm tra kỹ để đảm bảo tên miền và logo của dự án không bị sao chép hoặc giả mạo từ các nền tảng lớn.
- Kiểm tra bảo mật (audit): Xem xét xem dự án đã được kiểm tra bảo mật bởi các bên độc lập hay chưa. Kiểm tra bảo mật sẽ giúp đảm bảo tính an toàn của token và dự án.
- Luôn cập nhật phần mềm: Sử dụng phiên bản phần mềm và ví tiền mã hóa mới nhất để tránh các lỗ hổng bảo mật.
- Tập trung vào việc giảm rủi ro: Phân chia nguồn vốn đầu tư vào nhiều dự án khác nhau thay vì đặt cược toàn bộ vào một dự án duy nhất. Điều này giúp nhà đầu tư giảm thiểu rủi ro tổng thể.
- Thận trọng với thông tin từ nguồn không xác định: Kiểm tra thông tin từ nguồn đáng tin cậy và cẩn trọng với các liên kết hoặc tin nhắn không xác định.
- Sử dụng phương tiện thanh toán an toàn: Sử dụng các phương tiện thanh toán an toàn như PayPal hoặc thẻ tín dụng thay vì chuyển tiền trực tiếp bằng tiền mã hóa vào các nền tảng không rõ nguồn gốc.
- Kiểm soát áp lực tài chính: Đừng để áp lực tài chính hoặc cảm xúc chi phối khi đưa ra quyết định đầu tư.
- Sử dụng các dịch vụ an toàn: Sử dụng các dịch vụ chống virus và phần mềm chống phishing để bảo vệ máy tính và thông tin cá nhân.
Sự cảnh giác và việc nghiên cứu thông tin kỹ lưỡng là rất quan trọng giúp traders tránh bị lừa đảo trong lĩnh vực crypto. Nếu gặp phải bất kỳ dấu hiệu lừa đảo nào, bạn hãy dừng ngay giao dịch và nên tham khảo ý kiến từ các chuyên gia trong trường hợp cần thiết.
Kết luận
Qua bài viết scam là gì, có thể thấy scam là một mối đe dọa lớn trong lĩnh vực tài chính, đặc biệt là trong thế giới tiền điện tử đang phát triển nhanh chóng. Sự phổ biến của crypto đã thu hút rất nhiều kẻ lừa đảo tinh vi. Để bảo vệ tài sản và thông tin cá nhân của mình, người dùng cần trang bị kiến thức về các loại hình lừa đảo phổ biến và áp dụng các biện pháp phòng tránh hiệu quả.
