Tokenomics là gì? Tại sao Tokenomics quan trọng trong thị trường Crypto?

Chắc hẳn bạn đã từng nghe đến thuật ngữ Tokenomics khi đọc các phân tích dự án Crypto. Vậy các bạn đã biết Tokenomics là gì chưa? Tầm quan trọng cũng như các yếu tố của Tokenomics trong thị trường Crypto là gì? Đây được coi là yếu tố không thể bỏ qua cho bất kỳ trader nào khi đánh giá tiềm năng của token. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu trong bài viết này nhé.

Tokenomics là gì?

Tokenomics là thuật ngữ được ghép từ hai từ Token (Tiền mã hóa) và Economics (Kinh tế học). Chính vì thế, Tokenomics có thể xem là nền kinh tế của tiền mã hóa, cách chúng được xây dựng và áp dụng vào mô hình hoạt động của dự án đó.

Hiểu đơn giản thì Tokenomics là hoạt động nghiên cứu mọi thứ liên quan tới các dự án Crypto, gồm: cơ chế phát hành, cơ chế hoạt động, nguồn cung-cầu, phân phối, định giá, cho tới các tiện ích của chúng.

Tại sao Tokenomics quan trọng trong dự án Crypto?

Sau khi hiểu được vai trò của Tokenomics là gì thì chúng ta thấy được Tokenomics đóng vai trò quan trọng trong các dự án Crypto vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến triển vọng và tính bền vững của dự án. Dưới đây là một số lý do vì sao Tokenomics được coi là yếu tố then chốt:

• Quản lý nguồn cung và cầu: Tokenomics giúp quản lý nguồn cung của token, giúp kiểm soát lượng token được phát hành và lưu thông trên thị trường. Điều này có thể ảnh hưởng đến sự cân bằng giữa cung và cầu, ảnh hưởng đến giá cả và giá trị của token.
• Khuyến khích nhu cầu từ cộng đồng: Tokenomics có thể được thiết kế để kích thích nhu cầu mong muốn từ cộng đồng. Ví dụ, việc cung cấp phần thưởng hoặc ưu đãi cho những người giữ token trong thời gian dài có thể tạo động lực cho việc duy trì và phát triển cộng đồng.
• Tính minh bạch và dễ dàng dự đoán: Một Tokenomics được thiết kế tốt sẽ đảm bảo tính minh bạch và dễ dàng dự đoán. Điều này giúp các nhà đầu tư và người dùng hiểu rõ về cách token hoạt động và dự đoán được tương lai của dự án.
• Bảo vệ người sử dụng: Tokenomics cũng có thể được sử dụng để bảo vệ người sử dụng khỏi các rủi ro và lạm dụng. Việc thiết kế cơ chế bảo mật và an toàn trong hệ thống token có thể giúp người dùng cảm thấy an tâm khi tham gia vào dự án.
• Tạo ra giá trị dài hạn: Bằng cách thiết kế Tokenomics để tạo ra giá trị dài hạn cho cộng đồng và dự án, các dự án tiền điện tử có thể đảm bảo sự phát triển bền vững và thu hút người tham gia trong thời gian dài.

Yếu tố tạo nên Tokenomics là gì?

Sau khi tìm hiểu Tokenomics là gì, để có cái nhìn chi tiết hơn về Tokenomics chúng ta cần tìm hiểu các yếu tố tạo nên Tokenomics. Dưới đây là một số yếu tố chính của Tokenomics.

Coin/Token Supply

Một thành phần chính của Tokenomics của tiền mã hóa là nguồn cung cấp nó. Hiện nay có ba loại nguồn cung cấp mà bạn cần kiểm tra khi nói đến tiền mã hóa. Bao gồm tổng nguồn cung (Total Supply), nguồn cung lưu hành (Circulating Supply) và nguồn cung tối đa (Max Supply).

1. Tổng cung (Total Supply)

Tổng cung (Total Supply) được định nghĩa là tổng số lượng coin/token đang lưu thông và đang bị khóa trừ đi số lượng coin/token đã bị đốt (burn).

Ban đầu, Total Supply sẽ là con số được thiết kế bởi đội ngũ phát triển dự án sao cho phù hợp với mô hình vận hành nhất. Chi tiết hơn, Total Supply có thể được phân loại như sau:

• Tổng cung cố định: Là số lượng coin/token được định sẵn ban đầu và không thể thay đổi. Ví dụ: Tổng cung của Bitcoin là 21 triệu BTC, Tổng cung của Uniswap là 1 tỷ UNI…
• Tổng cung không cố định: Là số lượng coin/token có thể thay đổi tùy thuộc vào hoạt động của dự án, và được chia thành các nhóm sau:
  • Tổng cung tăng dần: Do được mining ra thêm. Ví dụ: Số ETH trên thị trường sẽ phụ thuộc vào hiệu suất hoạt động của mạng lưới Ethereum, CAKE sẽ được mint khi người dùng Farm trên Pancakeswap,…
  • Tổng cung giảm dần: Do bị burn. Ví dụ: Binance Coin có tổng cung ban đầu là 200 triệu BNB và được burn dần còn 100 triệu BNB,…
  • Tổng cung thay đổi liên tục: Do cơ chế Issue-Burn. Ví dụ: Chủ yếu là các Stablecoin như Algorithmic Stablecoin (FEI, AMPL,…), Crypto-backed Stablecoin (DAI, VAI,…), Centralized Stablecoin (USDT, USDC,…).

2. Cung lưu hành (Circulating Supply)

Cung lưu hành (Circulating Supply) là khái niệm đề cập đến số lượng token đang được lưu hành trên thị trường.

3. Cung tối đa (Max Supply)

Cung tối đa (Max Supply) xác định lượng số lượng token tối đa sẽ tồn tại, bao gồm cả những token sẽ được khai thác hoặc có sẵn trong tương lai.

Market Cap & Fully Diluted Valuation (FDV)

1. Market Cap (Vốn hóa thị trường)

Là tổng giá trị của dự án dựa trên số lượng token đang lưu thông trên thị trường tại thời điểm đó. Để tính toán Market Cap, chúng ta sử dụng Circulating Supply nhân với giá của token.

Market Cap = Circulating Supply * Giá Token

2. Fully Diluted Valuation (FDV)

Là tổng giá trị của dự án tính theo tổng số lượng token đang lưu thông và cả số lượng token chưa được mở khóa của dự án. Để tính toán FDV, chúng ta sử dụng Total Supply nhân với giá của token.

FDV = Total Supply * Giá Token

Token Governance

Hiện nay trên thị trường có khoảng 10,000 coin và token khác nhau. Tuy nhiên, không phải tất cả các token đều tuân thủ cơ chế Phi tập trung như Bitcoin; một số token/coin được quản lý theo cơ chế Tập trung. Dưới đây là ba loại cơ bản:

• Decentralized (Token Phi tập trung): Đây là các coin/token mà cộng đồng có quyền quyết định hoàn toàn về cơ chế quản lý và không chịu áp lực từ bất kỳ tổ chức nào. Ví dụ: Bitcoin, Ethereum,…
• Centralized (Token Tập trung): Đây là các coin/token được quản lý bởi một tổ chức độc lập, có quyền can thiệp vào tính chất của coin hoặc dự án mà token đại diện cho. Thường là những dự án Stablecoin được đảm bảo đầy đủ như Tether, TrueUSD; các token từ sàn giao dịch như Huobi (HTX), FTX; hoặc các dự án có mô hình quản trị tập trung như Ripple,…
• Từ Centralized đến Decentralized: Ngoài ra, cũng có những coin/token được xây dựng ban đầu với cơ chế quản trị Tập trung, sau đó dần dần chuyển sang Phi tập trung. Ví dụ: Binance Coin ban đầu được quản lý hoàn toàn bởi Binance. Tuy nhiên, sau khi Binance Smart Chain và chương trình “Validator Spotlight” ra mắt, Binance đã dần chuyển quyền kiểm soát mạng lưới BSC và token BNB sang cho cộng đồng người dùng.

Token Allocation

Nắm được tỷ lệ phân bổ Token/Coin nhà đầu tư sẽ hiểu được những nhóm liên quan đến dự án và sự tác động lên dự án. Một Token/Coin sẽ được phân chia cho Team (đội ngũ phát triển); Foundation Reserve (quỹ dự trữ dự án); Liquidity Mining (phần thưởng cho người dùng cung cấp thanh khoản); Sale/Private Sale/Public Sale (các đợt mở bán huy động vốn); Airdrop (phần thưởng) và một số phần bổ khác cho Marketing, Đối tác…

Quan trọng nhất, Token Allocation cần được thực hiện một cách công bằng và minh bạch, tránh bất kỳ hình thức thiên vị hoặc độc quyền nào có thể gây ra sự bất mãn trong cộng đồng. Sự phân phối không công bằng có thể dẫn đến mất lòng tin từ cộng đồng và ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển và thành công của dự án trong tương lai.

Token Release

Token Release là quá trình phân bổ token ra thị trường lưu thông của một dự án tiền mã hóa. Tương tự như Token Allocation, Token Release đóng vai trò quan trọng trong việc ảnh hưởng đến giá của token cũng như động lực để cộng đồng nắm giữ token. Hiện có hai phương thức phân bổ token phổ biến:

• Phân bổ token theo lịch trình định sẵn: Mỗi dự án sẽ có một kế hoạch phát hành token khác nhau, thường được chia thành các khoảng thời gian nhất định. Tùy thuộc vào mục tiêu và chiến lược phát triển, số lượng token được phát hành có thể được quyết định. Thời gian phát hành token quan trọng, với khoảng thời gian từ 3 đến 5 năm được coi là lý tưởng nhất để thúc đẩy sự phát triển của dự án và động lực cho cộng đồng nắm giữ token.
• Phân bổ token theo hiệu suất và nhu cầu sử dụng: Một số dự án đã chọn phát hành token dựa trên hiệu suất hoạt động và nhu cầu sử dụng thực tế trên nền tảng của họ, thay vì theo một lịch trình cố định. Điều này giúp ổn định giá của token và đảm bảo rằng việc phát hành token phản ánh đúng nhu cầu thị trường.

Token Sale

Token sale là một hình thức huy động vốn trong thị trường tiền mã hóa, tương tự như việc mở bán cổ phần của các công ty trong thị trường truyền thống. Tuy nhiên, ở thị trường tiền mã hóa, khái niệm cổ phần được thay thế bằng token, đó là đơn vị tương đương được phát hành và bán ra thị trường.

Qua token sale, các dự án tiền mã hóa có cơ hội thu thập vốn từ cộng đồng các nhà đầu tư và người dùng quan tâm đến dự án của họ. Mục tiêu của một token sale không chỉ là để huy động vốn mà còn là để xây dựng cộng đồng ủng hộ mạnh mẽ cho dự án.

Việc mở bán token cho cộng đồng này giúp tạo ra một môi trường tích cực, kích thích sự quan tâm và tham gia của người dùng, đồng thời cũng tạo ra một cơ hội cho các nhà đầu tư tiềm năng tham gia vào dự án từ giai đoạn sớm nhất.

Token Use Case

Token Use Case là mục đích sử dụng của token, đây là yếu tố quan trọng nhất của một Tokenomics giúp người dùng có thể định giá một token trên thị trường, dựa trên quyền lợi mà token mang đến cho người nắm giữ.

Các token thường có các chức năng sau:

• Staking: Đây là một tính năng phổ biến trong nhiều dự án tiền mã hóa, cho phép người dùng stake token của họ để nhận phần thưởng hoặc lợi ích từ việc tham gia vào mạng lưới. Staking không chỉ tạo động lực cho việc nắm giữ token mà còn giúp giảm áp lực bán ra trên thị trường, đồng thời tăng tính phi tập trung của mạng lưới.
• Liquidity Mining (Farming): Đối với các dự án DeFi, người dùng có thể cung cấp thanh khoản để nhận phần thưởng token của dự án. Điều này giúp tăng cường thanh khoản cho các giao thức DeFi và cũng tạo ra động lực cho người dùng tham gia vào hệ sinh thái.
• Phí mạng lưới (Transaction fee): Mỗi giao dịch trên mạng lưới blockchain đòi hỏi người dùng trả phí cho các node mạng lưới để xác nhận giao dịch. Các token native của mạng lưới thường được sử dụng để thanh toán phí giao dịch này.
• Governance: Các token holder có thể tham gia vào quản trị của nền tảng bằng cách đề xuất và bình chọn các biểu quyết liên quan đến việc phát triển dự án. Cơ chế này thường được áp dụng trong các dự án DeFi, tạo ra một môi trường quản trị phi tập trung và cộng đồng.
• Quyền lợi khác (Launchpad, NFTs,…): Token cũng có thể được sử dụng để tham gia vào các hoạt động như Launchpad, nơi người dùng có thể stake token để tham gia vào các đợt mở bán, hoặc để nhận các quyền lợi đặc biệt như quyền tham gia bốc thăm giải thưởng NFT.

Vai trò của Tokenomics là gì?

Blockchain có vai trò giúp các dự án tạo ra các nền kinh tế vi mô. Vì vậy để có thể duy trì và phát triển hơn nữa, họ cần tìm ra cách thức các Token nên hoạt động như thế nào trong hệ sinh thái thông qua Tokenomics. Điều này càng khẳng định vai trò quan trọng của Tokenomics.

Có thể có khá nhiều tiêu chuẩn khi nhắc đến Tokenomics. Tuy nhiên, Blockchain cho phép một loạt các trường hợp mới được sử dụng và phát triển.

Không những thế, Tokenomics còn cho phép các nhóm phát triển tạo ra một hình thức mới hoặc điều một hoặc nhiều mô hình hiện đang hoạt động với những gì dự án muốn đạt được. Hành động này có thể tạo ra một nền tảng linh động nhưng vẫn phải phát triển một cách ổn định.

Ví dụ thực tế về Tokenomics

Bitcoin

Bitcoin là một loại tiền ảo hay tiền mã hóa, được phát minh bởi một cá nhân hoặc tổ chức vô danh có tên là Satoshi Nakamoto dưới dạng phần mềm mã nguồn mở từ năm 2009.

“Phù thủy Bitcoin” Satoshi Nakamoto đã tạo ra một bộ giao giúp cho một Token ổn định có thể xâm nhập vào mạng lưới thông qua phần thưởng khối. Khi một khối được xác nhận thành công bởi một ‘thợ đào’, họ sẽ nhận được một số coin nhất định.

Để có quyền truy cập vào phần thưởng của mình, hơn 100 khối phải được xác nhận trước để khuyến khích và thúc đẩy họ tiếp tục xác nhận các giao dịch. Số lượng Token được thưởng cho mỗi nửa khối dựa trên thời gian nhằm mục đích ngăn chặn quá nhiều bitcoin vào mạng trong cùng một thời điểm.

Ethereum

Ethereum là một nền tảng điện toán có tính chất phân tán, công cộng, mã nguồn mở dựa trên công nghệ Blockchain. Nó có tính năng hợp đồng thông minh (Smart Contract), tạo thuận lợi cho các thỏa thuận hợp đồng trực tuyến.

Phần thưởng khối hoạt động liên tục giúp phân phối Token một cách hiệu quả. Dự án đã ra hơn 7.000.000 đơn vị Ether trong đợt ICO vào năm 2014 nhằm bắt đầu áp dụng rộng rãi.

Tới thời điểm hiện tại, không có giới hạn nào đối với Ether. Điều này có thể hiểu là nguồn cung cấp Token này có thể tiếp tục mở rộng khi hệ thống phát triển. Tuy nhiên, không ai có thể chắc chắn rằng Tokenomics Ethereum có những sự thay đổi như thế nào khi hệ thống chuyển sang PoS.

Kết luận

Bài viết trên đây đã cung cấp cho các bạn thông tin Tokenomics là gì và tầm quan trọng của Tokenomics. Tokenomics là một khái niệm cơ bản cần hiểu nếu bạn muốn tham gia vào lĩnh vực tiền mã hóa. Hãy nắm thật vững những kiến thức cơ bản để có thể giao dịch tiền điện tử một cách an toàn và hiệu quả.