Sàn DEX là gì? TOP 3 sàn DEX tốt và uy tín nhất để đầu tư crypto 2024

Trong một thế giới nơi mà các sàn giao dịch tiền điện tử đang “mọc lên như nấm” do sự phổ biến của crypto, thì sàn DEX đã nổi lên như một sự lựa chọn đáng chú ý cho những nhà đầu tư muốn giao dịch tiền điện tử mà không cần phải phụ thuộc vào bên trung gian thứ 3. Vậy sàn DEX là gì? Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu ngay nhé!

Sàn DEX là gì?

Sàn DEX ((Decentralized Exchange) là sàn giao dịch phi tập trung, giúp người dùng có thể giao dịch tiền ảo trực tiếp với nhau một cách tự do, không cần sự can thiệp của bất kỳ bên trung gian nào và không lưu trữ tài sản (non-custodial). DEX hoạt động dựa trên các hợp đồng thông minh blockchain để tự động hóa quá trình giao dịch, đồng thời đảm bảo tính minh bạch, an toàn và đáng tin cậy trong việc trao đổi tiền mã hóa.

Có thể nói sàn DEX chính là mảnh ghép quan trọng nhất trong hệ sinh thái tài chính phi tập trung (DeFi) vì một lý do đơn giản: khi một người dùng tiếp cận hệ sinh thái DeFi, nhu cầu hàng đầu của họ thường không phải là Lending, Borrowing, Long – Short, mà là việc mua bán, trao đổi các token có trên nền tảng đó (Swap).

Phân biệt sàn CEX và DEX

Việc lựa chọn sàn CEX hoặc DEX là phụ thuộc hoàn toàn vào mục tiêu đầu tư cá nhân của bạn. Một số yếu tố mà bạn có thể xem xét là:

Đặc tính	Sàn DEX	Sàn CEX
Tính riêng tư	Cao	Thấp
Tính ẩn danh	Không yêu cầu xác minh danh tính	Bắt buộc KYC
Tài khoản giao dịch	Không	Có
Khôi phục tài khoản	Private key	Email, số điện thoại, bộ phận hỗ trợ
Nguy cơ mất tài khoản khi sàn sập	Thấp	Cao
Số lượng token hỗ trợ	Không giới hạn	Có giới hạn

4 cách để phân loại sàn DEX

1. Phân loại theo cơ chế khớp lệnh AMM DEX và CLOB DEX

Các sàn giao dịch trung tâm (CEX) thường sử dụng cơ chế sổ lệnh giới hạn (CLOB) để thực hiện các giao dịch, nhờ vào thanh khoản lớn và số lượng người dùng đông đảo. Điều này giúp lệnh giao dịch của người dùng được khớp nhanh chóng. Tuy nhiên, sàn giao dịch phi tập trung (DEX) thường có lượng thanh khoản thấp hơn và thời gian khớp lệnh lâu hơn do phụ thuộc vào thời gian xử lý khối của blockchain. Để giải quyết vấn đề này, cơ chế giao dịch tự động (AMM) thường được áp dụng trên sàn DEX.

AMM yêu cầu thanh khoản được cung cấp bởi người dùng vào các pool. Khi người dùng thực hiện giao dịch, tài sản của họ được quy đổi trong bể thanh khoản theo sự tính toán của hợp đồng thông minh thay vì theo cơ chế sổ lệnh ở các sàn CEX. Các sàn DEX phổ biến sử dụng AMM như Uniswap, Sushiswap, Balancer,..

Tuy nhiên, với sự phát triển của các blockchain layer 1/layer 2 và các appchain, khả năng xử lý giao dịch và tốc độ được cải thiện đáng kể, các DEX sổ lệnh đang trở nên phổ biến hơn trong thời gian gần đây. Các dự án DEX sổ lệnh nổi bật bao gồm dYdX, Serum, Orderly Network,…

2. Phân loại theo hình thức giao dịch

Tương tự như các sàn CEX có nhiều tính năng như giao dịch giao ngay (Spot), giao dịch đòn bẩy (Margin) và giao dịch phái sinh (Perpetual), các sàn DEX cũng có các loại khác nhau. Tuy nhiên, cho đến thời điểm hiện tại, vẫn chưa có sàn DEX nào cung cấp đầy đủ cả 3 tính năng này trong một nền tảng duy nhất. Do đó, người dùng cần chú ý và chọn sử dụng nền tảng phù hợp với nhu cầu của mình. Dưới đây là một số sàn DEX nổi bật với từng tính năng:

• Sàn giao dịch giao ngay (Spot): Curve, Pancakeswap, Balancer,…
• Sàn giao dịch đòn bẩy (Margin): Mango Market, Ooki,…
• Sàn giao dịch phái sinh (Derivatives): Perpetual Protocol, dYdX, GMX,…

3. Phân loại theo hệ sinh thái

Đối với các sàn CEX như Binance, OKX, Huobi, bạn không cần quan tâm đến việc sàn thuộc hệ sinh thái blockchain. Tuy nhiên, đối với các sàn DEX, chúng thường được xây dựng trên các hệ sinh thái khác nhau và mỗi hệ sẽ có một sàn DEX dẫn đầu về thanh khoản, TVL (Tổng giá trị khóa) và khối lượng giao dịch.

Các hệ sinh thái mà các DEX được xây dựng trên bao gồm Ethereum, BNB Chain, Solana, Arbitrum, Optimism, Avalanche, Polygon,… Dưới đây là một số sàn DEX nổi bật trong từng hệ sinh thái:

• Ethereum/Layer 2: Curve, Uniswap, Sushiswap,…
• BNB Chain: Pancakeswap, Biswap,…
• Polygon: Curve, Uniswap, Quickswap,…
• Solana: Serum DEX
• Tron: Sunswap
• Cosmos: Osmosis

Hiện nay, đa số sàn DEX đã chuyển sang hỗ trợ Multichain, tức là người dùng có thể lựa chọn giao dịch trên nhiều hệ sinh thái khác nhau thay vì bị giới hạn trong một hệ sinh thái. Tuy nhiên, nếu đó không phải là hệ sinh thái chính được sàn DEX hỗ trợ, thì thanh khoản của hệ đó sẽ khá thấp và ảnh hưởng đến giá.

Ví dụ: Pancakeswap hỗ trợ 9 mạng lưới blockchain bao gồm BNB Chain, Ethereum, Aptos,… Tuy nhiên, nếu bạn chọn giao dịch coin/token trên Pancakeswap (trên mạng Ethereum), thanh khoản sẽ thấp hơn so với giao dịch trên Uniswap vì Uniswap có lượng thanh khoản lớn hơn trên mạng này.

4. Phân loại theo nguồn thanh khoản

Khi xem xét về nguồn thanh khoản của các sàn DEX, chúng ta có thể phân thành 2 loại chính: Trung tâm thanh khoản AMM (AMM Liquidity Center) và Tổng hợp thanh khoản AMM (AMM Liquidity Aggregator).

• Trung tâm thanh khoản AMM: Đây là các sàn giao dịch tự động (AMM) sở hữu và quản lý riêng các “pool thanh khoản” của họ. Các sàn này không phải phụ thuộc vào các bên thứ ba khác để có đủ thanh khoản cho giao dịch. Ví dụ như Uniswap, Pancakeswap, Sushiswap,..
• Tổng hợp thanh khoản AMM: Là các sàn tổng hợp thanh khoản từ nhiều Trung tâm thanh khoản AMM khác. Điểm mạnh của chúng là khả năng tổng hợp thanh khoản từ nhiều nguồn khác nhau trên cùng một blockchain, và có khả năng chọn mức giá giao dịch tốt nhất khi so sánh nhiều “pool thanh khoản” khác nhau. Tuy nhiên, họ vẫn phải phụ thuộc vào Trung tâm thanh khoản AMM để cung cấp thanh khoản, ví dụ như 1Inch Exchange, Raydium,…

Tiêu chí lựa chọn sàn DEX là gì?

Sau khi đã tìm hiểu các thông tin cơ bản về sàn DEX là gì, nhà đầu tư cần biết cách lựa chọn các sàn phù hợp. Một số tiêu chí mà bạn cần cân nhắc là:

• Độ uy tín: Đánh giá thời gian hoạt động, cách đội ngũ dự án đối diện và xử lý các vấn đề phát sinh như tấn công, lỗi, hoặc lời đồn tiêu cực. Các sàn DEX uy tín thường công bố các tài liệu minh bạch và có các kênh thông tin như blog, X, Telegram hoặc Discord để cập nhật thông tin.
• Độ an toàn và bảo mật: Bạn hãy kiểm tra xem sàn DEX đó đã được kiểm toán (audit) hợp đồng thông minh chưa, có lịch sử bị tấn công không và mức độ thiệt hại nếu có.

• Trải nghiệm người dùng: Đánh giá giao diện có thân thiện và dễ sử dụng không, tốc độ xử lý tác vụ, tính năng tích hợp và khả năng tương tác với người dùng.
• Thanh khoản: Dựa vào chỉ số TVL (Tổng giá trị bị khóa), khối lượng giao dịch (trading volume) để đánh giá khả năng thanh khoản của sàn.
• Phí giao dịch và phí gas: Kiểm tra mức phí giao dịch và phí gas trước khi thực hiện giao dịch trên sàn DEX, đặc biệt trong những thời điểm blockchain bị nghẽn mạng.
• Tính năng sàn cung cấp: Đánh giá qua các tính năng như ví non-custodial, swap, Yield Farming, NFT Hub và khả năng tích hợp với các dịch vụ khác.
• Sự cải tiến: Đánh giá qua sự phát triển và cải tiến của sản phẩm, như việc thay đổi mô hình phí, tối ưu hóa nguồn vốn, và cải thiện trải nghiệm người dùng.

Trong thời kỳ bùng nổ của thị trường DeFi, sàn DEX đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp cơ hội giao dịch và cung cấp thanh khoản. Tuy nhiên, người dùng cũng cần phải cẩn trọng và trang bị kiến thức đầy đủ để tránh rủi ro tiềm ẩn và mất tiền khi tham gia sàn DEX.

TOP 3 sàn DEX uy tín và nổi bật nhất 2024

1. Uniswap

Uniswap đứng đầu trong danh sách các sàn DEX đầu tiên và lớn nhất trên mạng lưới Ethereum. Được coi là một nền tảng hoàn hảo cho những người muốn tận dụng tài sản của mình để kiếm lãi, Uniswap rất phổ biến với khối lượng giao dịch trung bình hàng ngày thường vượt qua ngưỡng 4 tỷ USD. Với mô hình là một sàn giao dịch tự động AMM, Uniswap quản lý các bể thanh khoản phi tập trung của mình thông qua thuật toán giúp xác định tỷ lệ hoán đổi tốt nhất cho từng cặp giao dịch.

• Ưu điểm: Có hơn 400 token, là một nền tảng trao đổi lớn, có uy tín, khối lượng giao dịch cao, được quản lý DAO, người dùng có thể kiếm thu nhập thụ động thông qua staking, phí giao dịch từ 0,1% đến 1%.
• Nhược điểm: Không có giao dịch fiat, nguy cơ tổn thất luôn tồn tại.

2. Curve Finance

Curve là một sàn giao dịch phi tập trung AMM. Tương tự như Uniswap, nó cũng sử dụng mạng lưới phi tập trung Ethereum. DEX này phát hành một loại token riêng, gọi là CRV. Người dùng có thể sử dụng đó để tham gia vào quản trị hệ thống thông qua việc trao quyền biểu quyết cho các chủ sở hữu token.

• Ưu điểm: Có hơn 45 token, phí giao dịch vào khoảng 0,04%, chủ sở hữu token được bỏ phiếu cho các quyết định quan trọng.
• Nhược điểm: Giao diện phức tạp.

3. dXdY

Không giống như hầu hết các sàn giao dịch phi tập trung khác, dYdX là một DEX sổ đặt hàng, mang lại cho người dùng trải nghiệm giao dịch tiền điện tử truyền thống hơn. Nền tảng này cũng hoạt động như một nền tảng cho vay, với tính năng cho vay và vay ký quỹ chéo, cho phép người dùng kiếm thu nhập thụ động từ việc để lại tiền của họ trên nền tảng. Tài sản được sử dụng tích cực trong giao dịch cũng có thể tạo ra lãi suất.

Sau khi chuyển từ Ethereum sang hạ tầng của blockchain Cosmos, dYdX chính thức vượt mặt Uniswap, trở thành DEX có khối lượng giao dịch hàng ngày lớn nhất trong lĩnh vực này.

• Ưu điểm: Thân thiện với người dùng, khối lượng giao dịch cao, có ứng dụng di động, phí giao dịch chỉ 0,1%, cung cấp giao dịch với đòn bẩy, cho phép kiếm thu nhập thụ động theo nhiều cách.
• Nhược điểm: Không có tiền gửi fiat, lựa chọn giao dịch hạn chế.

Ưu điểm và nhược điểm của sàn DEX là gì?

1. Ưu điểm

Một số lợi ích của sàn DEX là:

• Được hỗ trợ bởi hợp đồng thông minh: Sàn DEX được hỗ trợ bởi các hợp đồng thông minh, đảm bảo việc thực hiện giao dịch chính xác và nhanh chóng với chi phí thấp, không cần phụ thuộc vào bên thứ ba.
• Non-custodial và tính riêng tư cao: Sàn DEX không lưu ký tài sản của người dùng và không yêu cầu thông tin cá nhân như email, số điện thoại hay KYC. Điều này mang lại tính riêng tư cao cho người dùng trong quá trình giao dịch.

• Cung cấp đa dạng tính năng: Ngoài giao dịch swap token, sàn DEX còn tích hợp nhiều tính năng như cung cấp thanh khoản, cho vay, stake, farm… tăng hiệu quả sử dụng vốn và thu hút dòng tiền đổ về.
• Khả năng truy cập toàn cầu: Người dùng có thể truy cập và giao dịch trên sàn DEX từ bất kỳ nơi đâu, chỉ cần có điện thoại và mạng internet. Điều này mang lại sự thuận tiện và tiện lợi cho người dùng trên toàn thế giới.

Những lợi ích này giúp sàn DEX trở thành một lựa chọn hấp dẫn cho người dùng muốn tham gia vào thị trường tiền điện tử một cách linh hoạt và tiện lợi.

2. Nhược điểm

Ngoài những ưu điểm trên, sàn DEX cũng có những rủi ro nhất định mà người dùng cần lưu ý:

• Rủi ro hợp đồng thông minh: Hợp đồng thông minh trong sàn DEX có thể chứa lỗi và lỗ hổng, dẫn đến các cuộc tấn công và mất tài sản của người dùng.
• Rủi ro thanh khoản: Sàn DEX thường có thanh khoản thấp hơn so với sàn CEX, dẫn đến mức trượt giá cao và tổn thất tạm thời cho người dùng, đặc biệt là trong các thị trường biến động mạnh.

• Rủi ro mạng lưới: Sàn DEX hoạt động trên mạng blockchain, vì vậy nó bị ảnh hưởng bởi các vấn đề như nghẽn mạng hoặc mạng ngừng hoạt động, dẫn đến việc tăng phí gas giao dịch và thậm chí là không thực hiện được giao dịch.
• Rủi ro tập trung: Mặc dù sàn DEX ra đời với mục tiêu phi tập trung, nhưng nó vẫn tồn tại các yếu tố tập trung như hệ thống khớp lệnh được lưu trữ trên máy chủ tập trung, hay đội ngũ phát triển có quyền truy cập vào hợp đồng thông minh của DEX.

Lưu ý khi giao dịch trên sàn DEX là gì?

• Mức độ biến động và chênh lệch giá lớn: Do thanh khoản trên DEX thường khá hạn chế, đặc biệt là đối với các sàn mới, nên người dùng cần chấp nhận mức độ trượt giá cao hơn so với CEX. Khi giao dịch trên DEX, bạn nên kiểm tra kỹ mức độ trượt giá và so sánh với các sàn khác để chọn tỷ giá tốt nhất.
• Lưu ý khi tìm kiếm coin trên DEX: Do bất kỳ ai cũng có thể tạo token và thêm thanh khoản trên DEX, nên nhiều token lừa đảo có thể xuất hiện. Khi mua coin trên DEX, đặc biệt là coin mới, bạn cần kiểm tra ký hiệu và smart contract của đồng coin đó.

• Cách sử dụng phức tạp: Sử dụng sàn DEX có thể sẽ khá phức tạp đối với người mới, đặc biệt là trong quá trình gửi coin vào ví cá nhân như Metamask. Người dùng cần chú ý đến vấn đề bảo mật và kiểm tra chính xác mạng lưới blockchain đang sử dụng.
• Điều chỉnh gas fee để giao dịch nhanh hơn: Các giao dịch trên DEX cần phải chờ đợi các node trên blockchain xác nhận, dẫn đến độ trễ tương đối. Để tăng tốc độ giao dịch, người dùng có thể điều chỉnh gas fee trên ví Metamask để giao dịch được thực thi nhanh chóng hơn.

Kết luận

Như vậy qua bài viết sàn DEX là gì, có thể thấy sàn giao dịch phi tập trung là một phần quan trọng của hệ sinh thái DeFi. DEX được xây dựng trên cơ sở các hợp đồng thông minh, mang lại tính công bằng, tính riêng tư và đa dạng tính năng. Tuy nhiên, chúng cũng đối diện với các rủi ro như lỗ hổng bảo mật trong hợp đồng thông minh, thanh khoản thấp, và ảnh hưởng từ các vấn đề mạng lưới.